Ceza Muhakemesi Nedir?
Ceza Muhakemesi suç şüphesi üzerine; suçun işlenip işlenmediği , işlenmişse kim tarafından işlendiğinin araştırıldığı bir ceza hukuku alanıdır. Ceza Muhakemesi temel anlamda 3 temel faaliyetten oluşmaktadır: İddia, Savunma ve Yargılama Faaliyetinden oluşur. Ceza Muhakemesi bu anlamda kolektif bir faaliyettir.
Ceza Muhakemesinin Amacı Nedir?
Ceza Muhakemesinin Amaçları maddeler halinde şu şekilde özetlenebilir:
- Maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasını sağlamak en temel amaçtır.
- Adaleti tesis etmek diğer bir amaçtır.
- Toplumsal Barışı yeniden tesis etmek
- Hukuk Güvenliğini tesis etmek olarak ifade edilebilir.
Ceza Muhakemesi Sistemleri Nelerdir?
1.İşbirliği Sistemi: İddia, Savunma ve Yargılamanın işbirliği içerisinde olduğu sistemi ifade eder. Günümüzde Türk hukuku da dahil olmak üzere çağdaş ülkelerin kullandığı sistemdir. Bu ceza yargılaması sisteminde sanık hakları ön plandadır ve masumiyet karinesi önem kazanmıştır. İddia faaliyeti ile yargılama faaliyeti birbirinden ayrılmış ve bağımsızlık kazanmıştır. “ Davasız yargılama olmaz” ilkesi sistemin en temel ilkelerinden biri olmuştur. Yargılama Soruşturma ve Kovuşturma olarak iki bölüme ayrılmış , bu iki bölüm birbirinden farklı nitelikler arz etmiştir. Soruşturma evresi gizli ve yazılıdır, Kovuşturma evresi ise sözlü ve açıktır.
2.Tahkik Sistemi: Bu sistemde ceza soruşturmasını başlatmak ve yürütmek devletin işi sayılmaktadır. Burada toplum menfaati bireysel menfaatlerin önünde tutulmuştur. Hakim , İddia, savunma ve yargılama faaliyetlerini tek başına yerine getirir. Talep dahi olmasa tutuklama, arama ve diğer ceza muhakemesi işlemlerine karar verip davayı sonuçlandırabilir. Hakim günümüzdeki bir savcı gibi delil toplayıp hüküm tesis edebilir.
Tahkik sisteminde her ne pahasına olursa olsun maddi gerçeğe ulaşmak temel amaçtır. Bu durumun doğal sonucu olarak işkence bu sistemde olağan hale gelmiştir. İkrar yani suçun kabul edilmesi en önemli delildir. Sanık hakları olmayan adeta bir obje konumundadır.
3.İtham Sistemi : Ceza Muhakemesinde ortaya atılan ilk sistemdir. Tarafların talebi ile başlaması ve devam etmekte olduğu için “taraf muhakemesi” olarak da ifade edilmektedir. İtham sisteminde hakim uyuşmazlığa aktif bir şekilde dahil olmaz. Hakimi harekete geçirecek şey bir ithamdır. Hakim İtham Sisteminde adeta bir hakem rolünü üstlenir ve ileri sürülen iddia ve taleplere göre bir sonuca varır.
4.Meşhut Muhakeme Sistemi ( Handhaftprozess ): Ortaçağın son zamanlarında uygulama alanı bulan bir ceza yargılaması sistemidir. Bu sistemde suçun mağduru tarafından elkoymaya benzer nitelikte bazı tedbirler alınabiliyordu. Örneğin mağdur, faili , eli kolu bağlı olarak, suçta kullanılan silahı, sair vesaiti, üzerinde kan lekesi bulunan elbise gibi delil vasıtalarını sırtına yüklenmiş , boynuna asılmış veya eline tutuşturulmuş bir şekilde hakim önüne çıkarılabiliyordu.
5.Engizisyon Muhakeme Sistemi: Bu ceza muhakemesi sisteminin amacı ; kamunun koruması amacıyla, suç teşkil eden bir olayı kamu adına aydınlatmak ve faili cezalandırmaktı. Engizisyon Ceza Muhakemesi Sistemi hukuki güvensizliğe, kargaşaya, ve hatta kurumların keyfiliğine neden olmuştur. Suçlanan kimse mahkum edilebilmek için işkence de dahil olmak üzere her türlü yolla suçun kabul edilmesi sağlanmıştır.
Ceza Muhakemesinin Kaynakları Nelerdir?
Ceza muhakemesinin kaynaklarını Anayasa, Uluslararası sözleşmeler ve kanunlar oluşturmaktadır.
Ceza Muhakemesi Hukuku’nun ülkemiz bakımından temel kaynağı 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’dur.
Ceza Muhakemesi kurallarına yer verilen diğer kaynaklar:
- 5607 sayılı Kaçakçılık ile Mücadele Kanunu’nun 9.maddesi ve devamı maddelerinde yer alan arama ve el koymaya ilişkin özel hükümler
- Türk Ceza Kanunu,
- Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu,
- 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu,
- 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun,
- Basın Kanunu 25. madde ve devamında yer alan hükümler sayılabilir.