İş Kazası Nedir?

İş kazası nedir sorusu günümüzde Türkiye ve dünyada endüstrileşme hızının artmasıyla iş hukukunda merak edilen konulardan biri haline gelmiştir. İşyerlerinde, Fabrikalarda, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde çalışan tüm işçileri ilgilendirmektedir çünkü ne kadar önlem alınsa ve mevzuata uygun davranılsa dahi her işletme iş kazası risklerini bünyesinde barındırmaktadır. Haliyle ülkemizde çalışan milyonlarca işçinin her gün iş kazası riski altında çalışmakta olduğunu söyleyebiliriz.

İş kazası kısaca şöyle tanımlanabilir: ”İşçinin, işverenin hakimiyeti altında bulunduğu bir esnada, onun için ifa ettiği işten veya iş dolayısıyla uğramış olduğu kazadır” Başka bir tanımlamaya göre ise :“ Sigortalının, işverenin otoritesinde bulunduğu esnada, gördüğü iş ya da işin gereği dolayısıyla aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle sigortalıyı bedence ya da ruhen zarara uğratan bir olay” şeklinde ifade edilebilir.

İş kazası yasal açıdan farklı mevzuatlarda tanımlanmaktadır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 3. Maddesinin (g) bendinde iş kazası: “ İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hale getiren olay” olarak ifade edilmektedir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. Maddesinde iş kazası tanımı yapılmıştır. Buna göre Öğretide ve Yargıtayca kabul edilen tanım şudur; “İşçinin, işverenin hakimiyeti altında bulunduğu sırada, onun için ifa ettiği işten veya iş dolayısıyla dış bir sebeple aniden meydana gelen bir olay sonucu uğramış olduğu kazadır.”

5510 Sayılı Kanuna Göre İş Kazası Şartları Nelerdir?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Maddesine göre iş kazası şartları şunlardır:

• İş kazası sigortalı işçinin işyerinde bulunduğu esnada gerçekleşmelidir.
• İş kazası işveren tarafından yürütülen iş kaynaklı meydana gelmelidir veya sigortalı kimse bağımsız kendi adı ve hesabına çalışıyorsa yürütmek olduğu iş nedeniyle iş kazası ortaya çıkmalıdır.
• İş kazası işverene bağlı sigortalı işçinin, işveren tarafında verilen görev gereği asıl işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi durumunda esas işini yapmadan geçirilen zamanlarda meydana gelmelidir.
• Sigortalı kadın işçinin mevzuat gereği çocuğunu emzirmesi için ayrılan zamanlarda meydana gelmelidir.
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş-gelişi sırasında, meydana gelmelidir.

İş kazası anlaşılacağı üzere sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır. Yukarıda sayılan listedeki durumlardan kaynaklı kaza gerçekleştiğinde bu kaza artık mevzuat gereği iş kazası sayılacak ve iş kazası kapsamındaki tazminat ve güvencelerden yararlanma imkanı ortaya çıkacaktır.

İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?

İşveren işyeri ya da işyeri dışında gerçekleşen iş kazası ve meslek hastalıklarını kaydetmek ve kuruma bildirmekle yükümlüdür. Yasal sorumluluklar açısından işveren, işyerinde ortaya çıkan tüm iş kazaları ve meslek hastalıkları süreçlerini takip etmeli, kayıt altına almalı ve bu tür durumlara ilişkin rapor düzenlemelidir. İşveren ayrıca işyerinde ortaya çıkan fakat yaralanmaya ya da ölüme yol açmadığı halde işyeri ya da iş araç ve gereçlerinin zarara uğramasına neden olan veya işçi, işyeri ya da işyeri ekipmanlarına zarar verme ihtimali bulunan olayları incelemeli ve bu türde olaylar hakkında düzenli olarak rapor tutmalıdır.

İşveren iş kazalarını ve meslek hastalıklarını ise belirli süreler içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmekle mükelleftir. İşveren yasal zorunluluk gereği iş kazalarını kaza meydana geldikten sonra en çok 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmelidir. Meslek Hastalıklarında ise işveren,  sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekiminden sigortalı işçinin meslek hastalığının mevcut olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içerisinde SGK’ya bildirme zorunluluğu vardır. İşverenin böyle bir durum yaşandığı esnada yasal zorunluluk gereği bildirimleri sürelerine uygun yapması hukuki ve cezai açıdan sorumluluklarını azaltacaktır.

İş kazası bildirimi hakkında 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Maddede düzenleme mevcuttur. Bu düzenlemeye göre:

• İş kazası bildirimi kazadan sonraki 3 iş günü içerisinde SGK Başkanlığı’na yapılmalıdır.
• İş kazası bildirimi bu süre içerisinde yapıldıysa bu kapsamda SGK bildirilen kazanın iş kazası olup olmadığı inceler ve araştırır, araştırma neticesinde ilgililere bildirir.
• İşveren bu süre içerisinde iş kazası bildirimini Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’na yapmadıysa kaza geçiren sigortalı işçi ya da hak sahipleri SGK kurumuna doğrudan başvuruda bulunabilir.
• Ayrıca işverenin süresi içinde bildirim yapmadığı durumda sigortalı işçi ya da hak sahipleri İş Kazasının tespit edilmesi amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı da hasım gösterilerek İş Mahkemesi’ne başvuruda bulunabilir.

İş kazası bildirimi Sosyal Güvenlik Kurumu’na e-bildirim (elektronik bildirim) ya da doğrudan yazılı dilekçe ile başvuru yöntemleriyle yapılır. Elektronik bildirim https://uyg.sgk.gov.tr/IsvBildirimFormu/welcome.do internet sitesinden yapılmaktadır. Ayrıca https://www.turkiye.gov.tr/ e-devlet sistemi üzerinden kimlik doğrulama yöntemiyle iş kazası e-bildirim başvurusu yapılmaktadır.

İş kazası elektronik bildirim giriş paneli için bazı bilgiler gerekmektedir. İşveren için gerekli bilgiler şunlardır:

• Kullanıcı girişinde işyeri kullanıcı kodunun bilinmesi gerekir.
• Kullanıcı giriş panelinde işyeri şifresinin doldurulması gerekmektedir.

Bu bilgiler doldurulup sisteme erişim sağlandıktan sonra İş Kazası Bildirimi giriş linkinden bir veya birden fazla sigortalı işçinin geçirdiği iş kazaları tek iş kazası bildirimiyle yapılabilmektedir. İş kazası bildirimin nasıl yapılacağına ilişkin tüm bilgiler detaylı olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yayınladığı kılavuzda yer almaktadır.

İş kazası bildiriminin internet üzerinden tek sefer yapılması yeterli olup, ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu’na ya da Aile, Çalışma Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na yazılı bildirim yapılması gerekmemektedir.

İşverenin İş Kazası Bildirimi Yapmamasının Cezası Nedir?

İşverenin belirtilen süreler içerisinde bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu “İdari Para Cezaları ve Uygulanması “ başlıklı 26. Madde 2.fıkrasına göre idari para cezalarıyla karşılaşma riski mevcuttur.

Bu kanuna göre işverene verilecek idari para cezaları işyerinde çalışan sayısının azlığına ve çokluğuna göre değişmektedir.

10 kişiden az çalışanı bulunan işyerlerinde iş kazası bildirimi yapılmaması durumunda verilecek para cezaları:

• Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için aynı miktarda para cezası verilir
• Tehlikeli sınıfta kalan işyerleri için para cezası %25 oranında arttırılarak verilir.
• Çok tehlikeli sınıfta sayılan işyerleri için ise idari para cezası tutarı %50 oranında arttırılır.

İş kazası meydana gelen işyerinde 10 ila 49 kişi arasında çalışanı olan işverenin iş kazası bildirimi yapmaması durumunda verilecek idari para cezaları:

• Az tehlikeli sınıfta yer alan işletmeler için idari para cezası aynı tutarda ödenir.
• Tehlikeli sınıfta kalan işletmeler bakımından idari para cezası tutarı %50 arttırılarak verilir.
• Çok tehlikeli sınıfta sayılan işletmelerde ise bu idari para cezası tutarları %100 oranında yani iki katı biçiminde belirlenerek uygulanır.

50 ya da daha fazla çalışanı olan işyerlerinde işverenin iş kazası bildirimi yapmaması durumunda verilecek idari para cezaları:

Bu sayıda çalışanı olan işletmeler bakımından idari para cezası tutarları en yüksek olarak belirlenmiştir ve genellikle iş kazası riskinin fazla olduğu işyerleridir.

• Az tehlikeli sınıfta yer alan işletmeler için idari para cezası tutarı %50 oranında arttırılır.
• Tehlikeli sınıfta kalan işletmeler bakımından idari para cezası tutarı %100 arttırılarak yani iki katı tutarında ödenir.
• Çok tehlikeli sınıfta sayılan işletmelerde ise bu idari para cezası tutarları %200 artış oranı yani üç katı tutarında uygulanır.

İşverene iş kazası bildirimi yükümlülüğünü yerine getirmediğinden verilen idari para cezalarının işverene tebliğ edilmesinden itibaren 30 gün içerisinde ödenmesi gerekir.

İş Kazası Bildirmeme Cezası 2022 Güncel Tutarları

Sosyal Güvenlik Kurumu’na iş kazası bildirmeme halinde işveren belirli idari para cezaları ile karşılaşabilir. Bu nedenle iş kazası bildiriminin süresinde ve titizlikle yapılması işvereni idari para cezası ödeme yükümlülüğünden kurtaracaktır.

 İş Kazası Bildirmeme Cezası 2022

10 kişiden az çalışanı olan işyerleri esas alınarak hesap edilen tutarlar aşağıda belirtilmektedir:

• Az tehlikeli sınıfta tanımlanan işletmeler için iş kazası bildirmeme cezası

2022 yılı tutarı 6.966 TL’dir.

• Tehlikeli sınıfta kalan işletmeler için %25 artış ile ödenecek para cezası tutarı

8.707 TL’dir.

• Çok Tehlikeli sınıfta sayılan işletmeler için ise %50 oranında artış yapılması durumunda ödenecek idari para cezası 449 TL’dir.